แก้วโป่งข่าม
แก้วโป่งข่าม หลายคนรู้จักเป็นอย่างดี โดยเฉพาะคนที่อยู่ภาคเหนือ แต่ก็ยังมีอีกไม่น้อยที่ไม่รู้จักเลย หรือเคยได้ยินชื่ออย่างผิวเผิน แก้วโป่งข่ามมีชื่อเสียงมานานหลายสิบปีในยุคร่วมสมัย และนานหลายร้อยปีในยุคอดีตกาล เพียงแต่ชื่อเสียงเหล่านั้น คงอยู่ในวงแคบ ๆ โดยเฉพาะทางเขตภาคเหนือ ซึ่งได้กลายเป็นมรดกทางวัฒนธรรม เป็นตำนานแห่งความศักดิ์สิทธิ์ชาวลานนา การเล่าขานถึงปรากฏการณ์ปาฏิหาริย์ ยัง...คงสืบเนื่องจากรุ่นสู่รุ่น จากอดีตจนถึงปัจจุบัน
ในยุคสมัยแห่งความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี คนเราหันไปสนใจเฉพาะสิ่งที่ตามองเห็น และเชื่อในสิ่งที่ตนสัมผัสได้เท่านั้น โดยละทิ้งธรรมชาติอันเป็นแหล่งที่มาของตน ไม่รับรู้ถึงพลังของธรรมชาติที่ยังคงอยู่รอบ ๆ ตัวเรา
"แก้วโป่งข่าม" ก็เป็นแร่ธาตุชนิดหนึ่ง ซึ่งก่อกำเนิดขึ้นมาจากธรรมชาติ
ความเชื่อในเรื่องแก้วศักดิ์สิทธิ์ของชาวลานนามีมานับนับร้อยนับพันปี ดังหลักฐานการขุดค้นพบแก้วจากกรุโบราณตามสถานที่ต่าง ๆ ในเขตทางภาคเหนือ เช่นองค์พระมหามณีรัตนปฏิมากร ซึ่งค้นพบในกรุเจดีย์ที่จังหวัดเชียงราย อีกองค์หนึ่งคือ "องค์พระแก้วดอนเต้า" (ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ที่วัดพระธาตุลำปางหลวง จังหวัดลำปาง) รวมไปถึงพระแก้วขาวหริภุญชัย หรือรู้จักกันดีในชื่อ "พระเสตังคมณี" ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ที่วัดเชียงมั่น จังหวัดเชียงใหม่ ซึงมีอายุเก่าแก่ถึง 1800 ปี
แก้วโป่งข่าม เป็นอัญมณีของไทย เป็นทรัพย์ในดินที่ดูเสมือนกับว่าถูกละลืมไปอย่างน่าเสียดาย ทั้ง ๆ ที่คุณค่าของแก้วโป่งข่าม นอกจากความสวยงามภายนอกแล้ว ยังมีคุณค่าทางวัฒนธรรม, ประวัติศาสตร์ และตำนานความเชื่อต่าง ๆ เป็นมรดกตกทอดให้คนรุ่นหลังได้สืบสาน มากกว่าการเป็นเพียงแค่เครื่องประดับอัญมณีที่สวมใส่กันอย่างฉาบฉวยตาม แฟชั่นเท่านั้น
ชื่อแก้วโป่งข่าม อัญมณีล้ำค่า 12 ประเภท
1. แก้วเข้าแก้ว ลักษณะ มีหน่อแก้วอยู่ข้างใน หาได้ยาก และราคาสูง
2. แก้วพิรุณแสนห่า ลักษณะ มีลวดลายที่เป็นเหมือนเส้นสายฝนที่ตกลงมาเป็นริ้ว ๆ
3. แก้วขนเหล็ก ลักษณะ มีเส้นแร่สีดำอยู่ภายใน
4. แก้วปวก ลักษณะฟูขึ้นมา เหมือนต้นไม้, ใบหญ้า, ตะใคร่น้ำ, ประการังหรือสาหร่าย
5. แก้วทราย ด้านบนของเม็ดแก้วจะใส โดยพื้นแก้วด้านล่างจะมีลักษณะเหมือนเม็ดทรายเรียงกันเป็นพื้น
6. แก้วหมอกมุงเมือง ลักษณะขาวบาง ๆ หรือขาวขุ่นหนาทึบเหมือนกับเมฆบนท้องฟ้า หรืออาจจะเป็นเพียงริ้วบาง ๆ แทรกด้วยสีฟ้าอ่อน หรือเหมือนควัน
7. แก้วนางขวัญ (จอมขวัญ) เป็นแก้วอีกชนิดหนึ่งที่หาได้ยากมาก ลักษณะมีสีพื้นเป็นสีม่วงอ่อน ๆ จนถึงสีม่วงเข้ม (ซึ่งหาได้ยากมาก) สีม่วงนี้จะคล้ายสีม่วงดอกตะแบก
8. แก้ววิทูรสีน้ำผึ้ง ลักษณะทั่วไปจะมีสีเหลืองขุ่น แต่จะไม่ออกสีเหลืองมากนัก โดยจะเป็นสีเหลืองอมส้ม อาจจะมีสีเดียวทั้งเม็ด หรืออาจจะมีลายเป็นริ้ว หรือเป็นวง ๆ โดยจะมีสีเหลือง, เทา, และขาว
9. แก้วแร ลักษณะ สีเหมือนแลเงาดินสอ ไล่โทนสีเทาดำคล้ายการแลเงา
10. แก้วมังคละจุฬามณี คือแก้วที่มีลักษณะภายในเป็นรูปมงคลต่าง ๆ เช่น องค์พระ, ต้นโพธิ์, ใบโพธิ์, เจดีย์, นาค หรือช้าง เป็นต้น เป็นแก้วที่หาพบได้ ยากมาก
11. แก้วสามกษัตริย์ ลักษณะเกิดจาก แก้วต่างสกุลกันมาอยู่ด้วยกัน เช่นแก้วเข้าแก้ว, ปวก, ขนเหล็ก หรือ แก้วขนเหล็ก, ปวก, ทรายคำ เป็นต้น ในปัจจุบันแก้วสามกษัตริย์ประเภทนี้หาพบได้ยาก และมีราคาสูงมาก
